Skład to obowiązkowy etap tworzenia każdej książki i fascynujący proces, który wymaga od projektanta kreatywności oraz biegłości w obsłudze odpowiedniego oprogramowania.
Cały proces tworzenia projektu książki obejmuje zewnętrzną i wewnętrzną części publikacji. W pierwszym przypadku mówimy o okładce, a w drugim o elementach takich jak fonty, marginesy, kolumny, paginy, rozmieszczenie ilustracji i tekstu na poszczególnych rozkładówkach. Tak jak każdy proces produkcyjny, również skład rządzi się swoimi pisanymi i niepisanymi prawami, jednak daje też sporo swobody twórczej. Czytelny i uporządkowany układ oraz estetyczna i oryginalna oprawa wizualna mogą pomóc przyciągnąć uwagę czytelników i zachęcić ich do kupienia dzieła.
Na czym polega skład książki?
Dawniej składu książki dokonywano w zecerni, gdzie ręcznie układano wszystkie czcionki i elementy graficzne przyszłej publikacji, a następnie wkładano w kolumny i łączono w całość (łamanie). Obecnie zecerstwo zostało wyparte przez komputerowe przygotowanie do druku (DTP), a skład i łamanie wykonuje się z pomocą specjalnych programów takich jak Adobe FrameMaker czy Adobe InDesign. Łamanie polega na wprowadzeniu na strony niesformatowanego tekstu, natomiast skład obejmuje m.in. wybranie formatu książki, rozmiaru i stylu fontów oraz nagłówków, przygotowanie przypisów i pagin, a także rozmieszczenie tekstu i ilustracji na rozkładówkach.
Skład – kilka praktycznych porad
Materiałem wyjściowym, na którym pracuje składacz, jest przede wszystkim tekst, ale nierzadko też elementy graficzne: zdjęcia, ilustracje, tabele, wykresy itd. Produktem finalnym powinien być czytelny i estetyczny projekt wnętrza książki odpowiednio przygotowany do druku lub udostępnienia w formie elektronicznej.
Opracowanie layoutu
Na pierwszym etapie pracy wybieramy format książki – ten aspekt ma zasadniczy wpływ na wygląd i rozmieszczenie pozostałych elementów. Rozmiar książki determinuje też ilość stron i wielkość fontów. W tym miejscu musimy pamiętać, by uwzględnić wytyczne zleceniodawcy. Layout powinien pasować do charakteru publikacji i docelowego sposobu jej użytkowania. Co więcej, musi być spójny i jednakowy dla wszystkich stron – symetryczny i powtarzalny układ to podstawa.
Po wybraniu formatu książki możemy określić szerokość marginesów, a także rozmiary kolumny tekstu i spady. Projekt musi sprawiać, że czytanie będzie dla odbiorcy przyjemne i wygodne. Jednym z głównych wyznaczników w tym zakresie jest optyczny ciężar strony. Z uwzględnieniem tych czynników należy:
- dobrać czytelne fonty i ich rozmiary;
- wyznaczyć odpowiednie odstępy międzywierszowe (interlinie) i odstępy między literami;
- określić style akapitowe, czyli style tytułów i śródtytułów, tabel, znaczników, przypisów czy pagin.
Odpowiednie zagospodarowanie i przejrzysta struktura strony ułatwią czytelnikowi odbiór tekstu i nawigowanie w nim.
Przygotowanie tekstu
Tak naprawdę większą część pracy wykonują tutaj korektor oraz redaktor, jednak zawsze warto sprawdzić otrzymane materiały przed przeniesieniem ich do kolumn. Powinniśmy usunąć takie błędy jak podwójne entery, podwójne spacje, dywizy zamiast półpauz, nieprawidłowe cudzysłowy itd. Do wyszukiwania tych usterek najlepiej wykorzystać funkcje znajdź i zastąp lub ich odpowiednik w programie, z którego korzystamy.
Łamanie tekstu
Oczyszczony tekst możemy przenieść do kolumn razem z obrazami i innymi załącznikami graficznymi. Do poszczególnych elementów przypisujemy odpowiednie style akapitowe, znakowe i obiektowe. Całość opracowujemy na bieżąco i po kolei, nie zostawiając żadnych fragmentów na koniec.
Korekta składu
„Dopieszczamy” poszczególne elementy – usuwamy błędy i wiszące litery, wyrównujemy dolne krawędzie kolumn, tekstu i obrazów, dopracowujemy dzielenie wyrazów.
Materiały dodatkowe i spis treści
Na tym etapie przygotowujemy aneksy, bibliografię, stopkę redakcyjną, strony tytułowe itd. Gdy wszystko jest zrobione, możemy automatycznie wygenerować spis treści, korzystając z odpowiedniego polecenia w programie.
Każdy projekt zawsze warto finalnie sprawdzić pod kątem drobnych błędów i skorygować je. Szukamy więc wszystkich „wdów, sierot, bękartów i szewców”, usuwamy je, wyrównujemy przesunięte kolumny i dzielimy wyrazy, które wystają poza ramy tekstowe i mogą rozpraszać oczy czytelnika. Tak przygotowany tekst można spokojnie odesłać zleceniodawcy.
Zdjęcie główne: Mr Cup/Fabien Barral/unsplash.com
